اگر شما نیز جزو آن دسته از افرادی هستید که به مطالعه درباره علوم کامپیوتر علاقمند هستند، ممکن است تاکنون بارها و بارها لفظ دیتابیس را شنیده باشید، اما ندانید که دیتابیس دقیقا چیست و چه کاری انجام می‌دهد. دیتابیس یکی از مهم‌ترین و بنیادی‌ترین مفاهیم علم کامپیوتر است و به جمع آوری و مرتب نگه داشتن داده‌ها کمک می‌کند.

آشنایی با دیتابیس و نحوه کار با آن، برای طراحی یک سیستم کامپیوتری و اموری همچون طراحی سایت ضروری است. زیرا امروزه همه انواع موجودیت‌های وب، از ساده‌ترین وبلاگ‌های اشتراک گذاری اطلاعات گرفته تا دایرکتوری‌های بزرگ و سایت‌های کاربر محور، از پایگاه داده استفاده می‌کنند. بنابراین صرف نظر از سادگی یا پیچیدگی عملکرد وب‌سایت، پایگاه داده چیزی است که باید با برنامه ریزی، طراحی، اجرا و نگهداری صحیح به آن توجه شود تا از کارایی و امنیت اطمینان حاصل شود.

داده ها منبع حیاتی برای رشد در کسب و کار دیجیتال مدرن هستند، این وظیفه بسیار مهم تر می شود. به همین دلیل ما قصد داریم تا در ادامه این مطلب، مفهوم دیتابیس را معرفی کرده و کمی بیشتر با مفاهیم اصلی و کلیدی آن آشنا شویم. با ارس وب همراه باشید.

اما پیش از آن، بد نیست تا مرور کوتاهی بر مفهوم داده یا دیتا داشته باشیم.

دیتا چیست؟

داده‌ها در واقع بخش‌هایی از اطلاعات یا حقایق مربوط به یک شی یا موجودیت خاص هستند. به عنوان مثال، نمونه‌هایی از داده‌های مربوط به یک فرد می‌تواند شامل نام، سن، قد، وزن، قومیت، رنگ مو و تاریخ تولد او باشد. توجه کنید که داده‌ها به خود یک موجودیت محدود نمی‌شوند، زیرا مواردی مانند تصاویر، تصاویر و فایل‌های اطلاعاتی درباره یک موضوع نیز به عنوان داده در نظر گرفته می‌شوند.

دیتابیس چیست؟

دیتابیس یا پایگاه داده به مجموعه‌ای از اطلاعات مرتبط منطقی اشاره دارد که به گونه‌ای سازماندهی شده‌اند که به راحتی قابل دسترسی، مدیریت و بروزرسانی باشد. پایگاه‌های داده اغلب به صورت الکترونیکی از یک سیستم کامپیوتری قابل دسترسی بوده و  توسط یک سیستم مدیریت پایگاه دادهیا DBMS کنترل می‌شوند. در این میان، فردی با عنوان مدیر پایگاه داده DBA وجود دارد که مسئول مدیریت پایگاه داده‌ها و اموری همچون امنیت پایگاه داده، کنترل دسترسی، پشتیبان گیری و بازیابی داده‌ها در زمان بحران است.

به طور کلی پایگاه‌های داده، از کنار هم قرار گیری داده‌ها ایجاد می‌شوند. اما این داده‌ها باید در سطوح مختلف و با فرمت خاصی در کنار یکدیگر قرار گیرند که در ادامه این سلسله مراتب و رابطه بین داده و پایگاه داده را بررسی می‌کنیم.

• فیلد: در یک پایگاه داده، هر فیلد حاوی دقیق‌ترین اطلاعات در مورد رویدادها، افراد، اشیا و تراکنش‌ها است.
• رکورد: رکورد مجموعه‌ای از فیلدهای مرتبط به یک موجودیت است.
• جدول: جدول مجموعه ای از رکوردهای مرتبط به هم است که با یک نام منحصر به فرد از دیگر جداول جدا می‌شود.
• پایگاه داده: در نهایت یک پایگاه داده مجموعه‌ای از جداول مرتبط است.

کاربرد دیتابیس در یک سازمان

سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف معمولا از دیتابیس‌های داخلی و خارجی برای ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات مورد نیاز خود استفاده می‌کنند.

یکی از بخش‌های پایگاه داده‌های داخلی شامل پایگاه داده عملیاتی است که به طور فعال در امور مربوط به حسابداری، فروش، امور مالی و منابع انسانی آن کسب و کار استفاده می‌شوند. بخش دیگر یک پایگاه داده داخلی، شامل انبارهای داده است. انبارهای داده حاوی داده‌های جمع آوری شده از چندین منبع هستند و داده‌های موجود در آنها اغلب برای فعالیت‌های تجاری معمولی استفاده نمی‌شوند. به عبارت بهتر، این داده‌ها برای اهداف هوش تجاری یک کسب و کار به کار می‌روند.

پایگاه داده‌های خارجی به پایگاه‌های اطلاعاتی خارج از یک سازمان اطلاق می‌شود که عموماً از طریق اینترنت قابل دسترسی بوده و متعلق به سازمان‌های دیگر هستند. نمونه ای از پایگاه داده خارجی، دیتابیس SEC است.

حال که با مفهوم دیتابیس و هدف از استفاده از آن آشنا شدیم، به بررسی اجزای مختلف یک پایگاه داده خواهیم پرداخت.

اجزای یک دیتابیس

پنج جز اصلی یک پایگاه داده عبارتند از:

سخت افزار

سخت افزار، همان دستگاه‌های فیزیکی و الکترونیکی مانند رایانه‌ها و هارد دیسک‌هاست که به عنوان رابط رایانه‌ها و سیستم‌های کامپیوتری عمل می‌کند.

نرم افزار

نرم افزار مجموعه‌ای از برنامه‌های مورد استفاده برای مدیریت و کنترل پایگاه داده است که شامل نرم افزار پایگاه داده، سیستم عامل و نرم افزار شبکه‌ای است که برای اشتراک گذاری داده‌ها با سایر کاربران و برنامه‌های کاربردی مورد استفاده برای دسترسی به داده‌ها، به کار می‌رود.

داده

داده‌ها حقایق و اطلاعات خامی هستند که باید سازماندهی و پردازش شوند تا معنی دار شوند. دیکشنری‌های پایگاه داده برای متمرکز کردن، مستندسازی، کنترل و هماهنگ کردن نحوه استفاده از داده‌ها در یک سازمان استفاده می شوند. پایگاه داده مخزنی از اطلاعات مربوط به پایگاه داده است که آن را متادیتا یا فراداده می‌نامند.

رویه‌ها

رویه‌ها، دستورالعمل‌های مورد استفاده در سیستم مدیریت پایگاه داده هستند و همه چیز از دستورالعمل‌ها گرفته تا روال راه‌اندازی و نصب، ورود به سیستم و خروج از آن، مدیریت عملیات روزانه، تهیه نسخه پشتیبان از داده‌ها و تولید گزارش را در بر می‌گیرند.

زبان برنامه نویسی برای کار با دیتابیس

زبان دسترسی برای کار با دیتابیس، زبانی است که برای نوشتن دستوراتی برای دسترسی به داده‌ها، بروزرسانی آنها و حذف داده‌های ذخیره شده در پایگاه داده به کار می‌رود. کاربران پایگاه داده می‌توانند دستورات مورد نظر خود را با استفاده از زبان دسترسی به پایگاه داده، طراحی کرده و روی دیتابیس اجرا کنند. همچنین توجه کنید که دستورات این زبان برنامه نویسی است که امکان ایجاد جداول جدید، درج یا حذف داده‌ها را در اختیار کاربران پایگاه داده قرار می‌دهد.

سیستم مدیریت پایگاه داده DBMS چیست؟

سیستم مدیریت پایگاه داده، مجموعه‌ای از برنامه‌های کامپیوتری است که کاربران را قادر می‌سازد تا به پایگاه‌های اطلاعاتی دسترسی داشته و داده‌ها را تغییر داده، نگهداری کنند یا از آنها گزارش تهیه کنند. DBMS اغلب برای کاهش افزونگی داده‌ها، اشتراک گذاری داده‌ها به روش کنترل شده و کاهش مشکلات یکپارچگی داده‌ها استفاده می‌شود. بنابراین، DBMS یک سیستم اطلاعاتی نیست، بلکه یک نرم افزار است.

جمع بندی

ما در این مطلب به معرفی مفهوم دیتابیس پرداختیم و دیدیم که یک پایگاه داده، مجموعه‌ای از اطلاعات مرتبط منطقی است که به گونه‌ای سازماندهی شده‌اند که به راحتی قابل دسترسی، مدیریت و بروزرسانی باشند. پایگاه‌های داده اغلب به صورت الکترونیکی از یک سیستم کامپیوتری قابل دسترسی هستند و معمولاً توسط یک سیستم مدیریت پایگاه داده کنترل می‌شوند.

ما همچنین به بررسی نحوه استفاده از یک پایگاه داده پرداختیم و اجزای اصلی آن را شرح دادیم. امیدواریم از مطالعه این مطلب لذت کافی را برده باشید. همچنین اگر به مطالعه مقالات حوزه کامپیوتر علاقه مند هستید، از شما دعوت می‌کنیم تا در دیگر مقالات وب‌سایت ارس وب نیز با ما همراه باشید.